ریاضی - فنی مهندسی >> مهندسی پزشکی

هدف:

مهندسی پزشكی عبارت است ازكاربرد مهندسی در پزشكی از طریق مطالعه اصول و عملكرد سیستم های زنده و مدلسازی آن،به كار گرفتن اطلاعات و نتایج حاصل در جهت تشخیص و درمان بیماریها و همچنین جایگزینكردن اسكلت بندیهای صدمه دیده در بدن. هدف این رشته تربیت متخصصانی است كه بتواننداز عهده تجهیز، نگهداری و طراحی دستگاههای پزشكی برآیند یعنی مهندس الكترونیك مجربیباشند كه با زمینه های پزشكی نیز آشنایی داشته و در نتیجه می توانند دستگاههایپزشكی را طراحی كرده و بسازند یا اینكه مسؤول سفارش دستگاه از خارج كشورباشند.

توانایی های مورد نیاز و قابلتوصیه:

تواناییعلمی: 

دانشجوی این رشته لازم است در دروس ریاضی و فیزیك قوی باشدزیرا باید دید پایه ای قوی در مهندسی الكترونیك داشته باشد. یعنی با كوشش و مطالعهبسیار هم در دروس اصلی رشته الكترونیك و هم در دروس تخصصی خود توانمندباشد.

همچنین باید ذهنی خلاق همراه با قدرت خلق، آفرینش و ابداع مدلها داشتهباشد تا نمونه های متفاوت در زمینه آلات و وسایل پزشكی را بسازد.

علاقمندیها: 

دانشجوی این رشته باید محیط كاربیمارستانی را دوست بدارد یعنی علاقه مند باشد كه در بیمارستان و یا محیط های مرتبطفعالیت كند. داوطلبان این رشته باید با تمایل و رغبت شخصی این رشته و محیط كار آنرا انتخاب نمایند.

توانایی های فارغالتحصیلان:

این رشته به گونه ای طراحی شده است كه دانش آموختگان (فارغ التحصیلان) آن می توانند درزمینه طراحی، بهره برداری، نظارت، مدیریت، ونگهداری از سیستمهای مربوط به این رشته وارد شوند. 

آنها در این راستا وظایف زیر را می توانند برعهدهگیرند:

الف) نصب و راه اندازی دستگاهها،وسایل پزشكی و تجهیزات فنی بیمارستانها.
ب) تعمیر ونگهداری تجهیزات بیمارستانی.
ج) مشاوره فنی در سفارشو خرید دستگاههای پزشكی.
د) كمك در به كارگیری بهینهاز دستگاههای پزشكی.
ه) همكاری در طراحی دستگاههایپزشكی.
و) همكاری در طرحهای تحقیقاتیپزشكی.
ز) مسوولیت فنی و مهندسی بیمارستان.
ح) ساخت وسایل و تجهیزات بیمارستانی.

نمونه هایی از طرحهای تحقیقاتیكه توسط دانشجویان رشته مهندسی پزشكی انجام شده است، به شرح زیر  است:

-  طرح (پروژه) پایمصنوعی.
-  طراحی و ساخت دستگاه فشارسنج.
-طراحی و ساخت دستگاه آپتولموسكوپی.
- طراحی و ساخت دستگاه تنفس مصنوعی.
-  تشخیص بیماری (M.S) از طریق بررسی پتانسیلهایبرانگیخته.
-  طراحی و ساخت دستگاهدیاترمی.
-  تفسیر اتوماتیك (ECG) به منظور تشخیصبیماریهای قلبی، عروقی.
-  آشكارسازی (QRS) توسطتكنیكهای هوشمند.
-  بررسی بیماریهای پاركینسون توسطتفسیر دست نوشته.
-  طراحی و ساخت هوترمانیتورینگ.
-  طراحی و ساخت سنسورفنواكوستیك.
-  تجزیه و تحلیل (آنالیز) یك نمونه (مدل) ریاضی برای جریان خون در دریچه های قلب با استفاده از معادلاتناویراستوكس.
-  طراحی و ساخت دستگاه قالب گیریدورانی برای تهیه لنزهای نرم چشم.
-  بررسی روشهاینظری و عملی ساخت وسایل جراحی.
-  ساخت دستگاهاندازه گیری بیوچسبندگی لایه های نرم بدن.

گرایش‌های مقطع کارشناسی:

این رشتهدر خارج از كشور دارای دو گرایش الف) مهندسی زیست پزشكی ب) مهندسی پزشكی بالینی میباشد  كه مهندسی زیست پزشكی بیشتر در زمینه طراحی و ساخت ابزار پزشكی و ثبتسیگنالهای حیاتی می باشد و ارتباط زیادی با مهندسی برق دارد. مهندسی پزشكی بالینیبیشتر به بیمارستانها و مراكز درمانی ارتباط دارد. در ایران در مقطع كارشناسیمهندسی پزشكی بالینی ، بیوالكتریك، بیو متریال و بیو مكانیك تدریس میشود.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطعبالاتر:

امكان ادامه تحصیل در دوره كارشناسی ارشد در رشتهمهندسی پزشكی در سه گرایش عمده بیوالكتریك، بیومكانیكی و بیومتریال فراهم است. همچنین این رشته دارای دكترای تخصصی نیز می باشد. دانشجو برای  گذراندن دورهكارشناسی ارشد مهندسی پزشكی باید 38 واحد درسی و تحقیقاتی شامل 24 واحد درسهایتخصصی، 2 واحد سمینار و 12 واحد پروژه را با موفقیت بگذراند.

رشته های مشابه و نزدیك به اینرشته:

این رشته حدود 80% دارای دروس مهندسی الكترونیك است ولذا با مهندسی برق و الكترونیك در رابطه ای تنگاتنگ است. البته در این رشته از واحدهای پزشكی قسمتهای فیزیولوژی و آناتومی هم تدریس می شود.

آینده شغلی و بازار كار:

در حال حاضر بازاركار هیچ رشته ای در حد ایده آل نیست و این شامل حال رشته مهندسی پزشكی نیز می شود  اما بدون شك وضعیت فارغ التحصیلان این رشته، نسبت به رشته های مهندسی دیگر، مطلوبتراست. چون ارزش اقتصادی وسایلی كه مهندسین پزشكی طراحی، تعمیر، نگهداری یا خریداریمی كنند، بسیار بالا است. 

برای مثال اگر یك كامپیوتر یك یا دو میلیون تومانقیمت دارد، یك دستگاه پزشكی بطور متوسط دهها میلیون تومان می ارزد. برای همینمسؤولان بیمارستانها بطور نسبی برای حفظ و نگهداری آنها اهمیت بسیاری قائل اند. اینامر باعث شده تا خیلی از فارغ التحصیلان ما حتی دانشجویان ترم های آخر جذب بازاركار شوند بویژه اگر فارغ التحصیل این رشته اصراری نداشته باشد كه در تهران كار كند،می تواند در شهرستانها جذب بیمارستانها، سازمان تامین اجتماعی و مراكز متعدد دیگرشود.

فارغ التحصیلان هم چنین می توانند در مراكز تحقیقاتی از قبیل موسسهاستاندارد، بنیاد مستضعفان و جانبازان، مركز تحقیقات وزارت دفاع و سایر مراكزتحقیقاتی مشغول كار شوند.

وزارت بهداشت، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارتصنایع، سازمان تامین اجتماعی، بیمارستانهای دولتی و خصوصی و ... از سایر محلهاییهستند كه مهندس پزشكی می تواند در آنجا مشغول شود.

وضعیت نیاز كشور به این رشته در حالحاضر:

با توجه به توضیحات آورده شده و نوپا بودن این رشتهدر كشورمان به نظر می رسد تا سالیان متمادی امكان اشتغال برای فارغ التحصیلان اینرشته میسر باشد ولی باید به موارد گفته شده، شرایط خاص جامعه و هماهنگ نبودن بخشمهندسی و بخش پزشكی را افزود. در نهایت می توان گفت برای ارتقای كیفی خدمات پزشكی،دستگاهها  و ... نیاز به متخصصان این رشته روزافزون است.

در حال حاضر مسؤولیتسفارش دستگاههای پزشكی بر عهده پزشكان است. متخصصانی كه تنها نحوه استفاده ازتجهیزات پزشكی را می دانند و هیچ اطلاعی از كیفیت فنی دستگاهها ندارند. از سوی دیگرچون در بیمارستانها مسوولیت نگهداری و تعمیر تجهیزات پزشكی برعهده مهندس پزشكینیست، بیمارستانهای ما بهگورستانی از دستگاههای پزشكی تبدیل شدهاند.
 
تجهیزاتی كه به دلیل اشكالهای جزئی استفاده نمی شوند. یكی ازدانشجویان كه برای كارآموزی به بیمارستان رفته بود، تعریف می كرد كه یك یونیت (صندلی دندانپزشكی) را با وجود قیمت گران آن، فقط به خاطر این كه سرپیچ لامپش خراببود، كنار گذاشته بودند. البته تعویض یك قطعه یا تعمیر آن وظیفه مهندس پزشكی نیست. اما چون او به كلیت دستگاه اشراف دارد، می تواند اشكال آن را تشخیص دهد سپس تكنسینقطعه مورد نظر را تعویض یا تعمیر  كند.

همچنین یك مهندس پزشكی می تواند یكدستگاه پزشكی را به درستی راه اندازی كرده و نحوه استفاده صحیح آن  را به پرستارانیا دیگر كاركنان بیمارستان آموزش دهد. برای مثال بسیاری از دستگاههای پزشكی نیاز بهیك زمین دارد  (نقطه ای كه پتانسیل آن صفر باشد). برای ساخت این زمین ما در ابتدانیاز به چاهی داریم كه عمق آن امكان دارد 2 متر، 10 متر یا 70 متر باشد تا از خطربرق گرفتگی جلوگیری شود. اما ما می بینیم كه در بسیاری از بیمارستانها، زمین دستگاهرا به شوفاژ وصل می كنند در حالی كه این كار نه تنها غیرعلمی است بلكه خطرناك نیزمی باشد. به همین خاطر در كشورهای پیشرفته در هر بیمارستانی، یك دپارتمان مهندسیپزشكی دارد كه در بخش های مختلف بیمارستان فعالیت دارند.

برای مثال در اتاقعمل هنگامی كه دكتر ارتوپد می خواهد پلاتین را در پای شكسته قرار دهد، ابتدا مهندسپزشك میزان گشتاوری كه باید به پلاتین وارد شود اندازه گیری می كند تا از شكسته شدنپلاتین تحت فشارهای مختلف جلوگیری شود و سپس پزشك عمل جراحی را انجام می دهد. یا دركنار اتاق عمل یك كارگاه تراش وجود دارد و میله هایی را كه در شكستگی های مختلفمورد استفاده قرار می گیرند، برحسب شكل و اندازه عضو شكسته شده،  می تراشند تا عضوشكسته پس از ترمیم كوتاه یا بلند نشود حال این وظیفه یك مهندس پزشكی است كه دستورساخت یا تراشیدن میله ها را بدهد.

در نهایت یك مهندس پزشكی می تواند درمؤسسات و شركتهای خصوصی یا دولتی، در زمینه ساخت تجهیزات پزشكی فعالیت كند. برایمثال فارغ التحصیلان این رشته به راحتی می توانند دستگاه شنوایی سنجی را بسازند. دستگاهی كه به وسیله آن باید تمامی كودكانی كه می خواهند برای سال اول دبستان ثبتنام كنند، مورد سنجش شنوایی قرار گیرند. اما متاسفانه حتی بعضی از مراكز استانهایما چنین دستگاهی را ندارند.

این همه ، بیانگر ضرورت حضور متخصصان مهندسیپزشكی در جامعه است.

پیش بینی وضعیت آینده رشتهدر ایران:

با توجه به توضیحات گفته شده آینده این رشته درایران از چشم انداز روشنی برخوردار است. به شرط هماهنگی بخش پزشكی و بخش مهندسی. ضرورت وجود مهندسان پزشكی در بیمارستانها، خرید تجهیزات و ... در صرفه جویی اقتصادیهم كاملاً احساس می شود. در نهایت می توان گفت كه زمینه توسعه این رشته فراهم است وبرای  كار بیشتر فضای مناسبی دارد.

دروس اصلی رشته مهندسی پزشكی
مدارهای الكتریكی 1و2	بهداشت عمومی
ماشین های الكتریكی مستقیم و متناوب	آزمایشگاه ماشین های الكتریكی
اندازه گیری الكتریكی	آزمایشگاه مدار و اندازه گیری
الكترونیك 1و2	آزمایشگاه الكترونیك 1و2
مدارهای منطقی	آزمایشگاه مدارهای منطقی
كارآموزی در عرصه 1و2	مقدمه ای بر مهندسی پزشكی و زیستی
حفاظت از تاسیسات و جلوگیری از خطرات ناشی از جریان های الكتریكی و سیم كشی
تجزیه و تحلیل سیستم ها	تجهیزات عمومی و پزشكی بیمارستان ها
اصول و كلیات مدیریت خدمات بهداشتی - درمانی

دروس پایه رشته مهندسی پزشكی
فیزیولوژی و آزمایشگاه	آناتومی و آزمایشگاه
ریاضی 1و2	معادلات دیفرانسیل
برنامه نویسی كامپیوتر	فیزیك الكتریسیته و مغناطیس
فیزیك مكانیك ، موج و ارتعاش	فیزیك حرارت
آمار حیاتی	زبان تخصصی
بیوفیزیك و بیوشیمی	مقدمه ای بر فیزیك پزشكی